سانتریفیوژ مناسب برای پی آرپی

انتخاب دستگاه سانتریفیوژ مناسب برای پی آرپی یکی از دغدغه های پزشکان است. زیرا سانتریفیوژ یک دستگاه آزمایشگاهی است و در بخش بالینی مطب ها و بیمارستان ها کمتر دیده می‌شود. برای انتخاب دستگاه سانتریفیوژ مناسب ابتدا باید یک آشنایی کلی با آن داشته باشیم. امروزه تکنیک پی آر پی در مطب بسیاری از پزشکان به خصوص پزشکان زیبایی و ارتوپدی استفاده می‌شود و با افزایش آگاهی آنها نسبت به فواید پلاکت ها در روند درمان روز به روز در حال گسترش است. در نتیجه متقاضیان خرید این دستگاه در حال افزایش است. در این مقاله ما تلاش می‌کنیم با زبان ساده به معرفی این دستگاه بپردازیم و ویژگی های یک دستگاه سانتریفیوژ مناسب برای تهیه پی آرپی را توضیح دهیم. در صورتیکه شما نیز دنبال یک دستگاه مناسب برای پی آرپی در مطب خود می گردید خواندن این مقاله را از دست ندهید.

سانتریفیوژ چیست؟

کلمه سانتریفیوژ از واژه “نیروی گریز از مرکز” (Centrifugal Force) گرفته شده است. سانتریفیوژ دستگاهی است که قسمت مرکز آن با سرعت زیاد می‌چرخد و بر اساس نیروی گریز از مرکز محتویات مواد مختلف را بر اساس چگالی آنها از یکدیگر جدا می‌کند.

کاربرد دستگاه سانتریفیوژ

دستگاه‌های سانتریفیوژ در صنایع و آزمایشگاه های مختلف استفاده می‌شود. در آزمایشگاه های پزشکی برای جداسازی اجزای محلول ها و مایعات بر اساس چگالی استفاده می‌شود. یکی از کاربردهای مهم و شایع استفاده از سانتریفیوژ جدا سازی اجزای خون کامل است. شمارش سلول های خون برای تشخیص بیماری‌های مختلف، استخراج اجزای خون مثل پلاکت، گلبول های قرمز یا سفید برای مصارف درمانی و تهیه پلاسمای غنی از پلاکت نمونه‌هایی از استفاده دستگاه سانتریفیوژ است.

سانتریفیوژ چگونه کار می‌کند؟

وقتی دستگاه سانتریفیوژ با سرعت بالا شروع به چرخش می‌کند ذرات معلق در مایع داخل آن بر اساس اندازه و چگالی ذرات و سرعت روتور (بال چرخاننده) ته نشین می‌شود. در اثر این نیروی گرانشی ذرات با چگالی بالاتر پایین و ذرات با چگالی کمتر در قسمت بالای محلول قرار می‌گیرند.

دستگاه سانتریفیوژ از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟

یک دستگاه سانتریفیوژ شامل دو قسمت مهم است. بخش اصلی دستگاه سانتریفیوژ بازوهای چرخان (روتور) آن است و قسمت مهم دیگر مانیتور تنظیمات آن است. در قسمت مانیتور دستگاه آپشن های تنظیم سرعت چرخش و زمان سانتریفیوژ قرار دارد.

بازوهای چرخان دستگاه سانتریفیوژ: بازوهای چرخان دستگاه سانتریفیوژ که روتور rotor نیز نامیده می‌شود بخشی از دستگاه سانتریفیوژ است که می‌چرخد و روی آن سوراخ‌های ثابتی دارد که لوله‌های آزمایش درون آنها قرار می‌گیرد. در اثر چرخش روتور و طبق قانون فیزیکی گریز از مرکز، محلول داخل لوله ها به ترتیب وزن و چگالی ته نشین می‌شوند.

انواع دستگاه سانتریفیوژ بر اساس بازوی چرخان (روتور)

دستگاه های سانتریفیوژ بر اساس نوع بازوی چرخان به روتور با زاویه ثابت و زاویه متحرک یا باز تقسیم بندی می‌شوند.

سانتریفیوژ با روتور زاویه ثابت

در دستگاه های سانتریفیوژ با روتور زاویه ثابت مسیر قرارگیری حفره لوله های با یک زاویه حدود 45 درجه ثابت قرار دارد.

سانتریفیوژ با روتور زاویه متغیر

سانتریفیوژ با روتور زاویه متغیر یا بازوی متحرک در حالت سکون به حالت عمودی قرار دارند و حین چرخش تا 90 درجه باز می‌شوند. کاربری هر دو نوع دستگاه تقریبا مشابه است ولی برحسب نوع نیاز می توان مدل مناسب تر را انتخاب کرد. برای انجام پی ارپی گفته می‌شود دستگاه سانتریفیوژ نوع بازوی متحرک مناسب تر است.

نیروی نسبی سانتریفیوژ (RCF) و سرعت چرخش (RPM) در سانتریفیوژ چیست؟

اساس کار سانتريفیوژ، حركت دوراني حول يك محور ثابت است. در این حرکت دورانی دو موضوع مهم وجود دارد. موضوع اول سرعت چرخش دستگاه است که با واحد دور در دقیقه RPM (Revolutions Per Minute) محاسبه می شود. موضوع دوم نیرویی که در اثر چرخش بر لوله آزمایش داخل آن وارد می‌شود که به آن نیروی نسبی سانتریفیوژ یا RCF (Relative Centrifugal Force) می گویند که با واحد مضربی از g سنجیده می‌شود. اکثر تولید کنندگان و فروشندگان سرعت دستگاه یعنی RPM را ملاک فروش آن می‌دانند مثلا می‌گویند RPM این دستگاه 10000 دور در دقیقه است. اما علمی تر این است که بر مبنای نیروی وارد بر لوله RCF محاسبه شود و به همین دلیل در مقالات و تحقیقات با این اندکس کار می‌کنند.

قدرت RFC دستگاه سانتريفوژ بستگي به شعاع روتور و سرعت دوران آن دارد. از آنجا که سایز شعاع روتور دستگاه های سانتریفیوژ مختلف متفاوت است، فشار وارد بر لوله نیز در هر دستگاه متفاوت خواهد بود. مثلا اگر شعاع یک دستگاه 20 سانتی متر و شعاع دستگاه دیگر 10 سانتی متر و سرعت چرخش هر دو دستگاه (RPM) یکی و 2500 دور در دقیقه باشد باشد نیروی وارده بر لوله یعنی RCF در دستگاه با شعاع بزرگتر بیشتر است. این مثال را می توان از روی فرمول  RCF=1.118×10^-5×R×(RPM)² ثابت کرد. در این فرمول RPM سرعت دوران سانتریفیوژ در دقیقه و R شعاع سانتریفیوژ است.

RCF=1.118×10^-5×R×(RPM)²

RCF=1.118×10^-5×10×(2500)² = 7375 g

RCF=1.118×10^-5×20×(25000)² = 14750 g

برای انتخاب سانتریفیوژ بایستی RCF در نظر گرفته شود و تعداد دور در دقیقه (RPM) اهمیت چندانی ندارد. با این حال اگر دور در دقیقه RPM را داشته باشیم با فرمول ساده فوق می‌توانیم قدرت RFC را محاسبه کنیم.

انواع سانتریفیوژ بر اساس سرعت

سرعت دستگاه های سانتریفیوژ بر اساس مدل و کاربرد آن از 0 تا 20000 دور در دقیقه متفاوت است. سانتریفیوژهای کم سرعت در محدوده سرعت از 0 تا 7500 دور در دقیقه و سانتریفیوژهای سرعت بالا از 0 تا 20000 دور در دقیقه یا بیشتر هستند. بدیهی است هر چه سرعت دستگاه بالاتر باشد موتور قویتر و ساختمان محکمتر و قیمت بیشتر است.

انواع سانتریفیوژ بر اساس شکل ظاهر

سانتریفیوژها در مدل‌های استند و رومیزی ساخته می‌شوند. مدل های استند بزرگ بوده و برای آزمایشگاه ها و مطالعات تحقیقاتی استفاده می‌شود. مدل های رومیزی بیشتر برای استفاده در مطب ها و کلینیک های کوچک استفاده می‌شود.

انتخاب سانتریفیوژ مناسب برای پی ار پی در مطب

چه دستگاهی برای انجام پی آر پی در مطب مناسب است؟ برای خرید دستگاه سانتریفیوژ لازم است حجم کار، تعداد لوله ها، حساسیت به دمای خاص، بانک خون، قیمت و … را در نظر گرفت. از آنجا که محیط مطب کوچک، تعداد مراجعین کم و حداکثر سرعت مورد نیاز برای تهیه پی آرپی 4000 دور در دقیقه است لذا لازم نیست هزینه خیلی زیادی برای خرید این دستگاه در نظر بگیریم. یک دستگاه سانتریفیوژ مناسب برای انجام پی آرپی در مطب بهتر است ویژگی های زیر را داشته باشد:

• سانتریفیوژ رومیزی و سایز آن متوسط باشد.
• سرعت (RPM) حداکثر 4000 دور در دقیقه داشته باشد.
• برحسب نیاز روتور آن از 8 تا 16 شاخه را انتخاب کنید. در صورتیکه به جای لوله خونگیری از کیسه استفاده می‌کنید، دو شاخه آن را نوع لیوانی سفارش دهید.
• برای نتیجه بهتر بایستی از سانتریفیوژی استفاده کرد که بازوی چرخان آن متحرک باشد و به‌صورت 180 درجه باز شود.
• ایمنی بالا داشته باشد
• سانتریفیوژ استاندارد و کالیبره باشد و تعداد دور آن در دقیقه (RPM) باید همان دوری باشد که مانیتور دستگاه آن را نشان می‌دهد.
• لرزش نداشته باشد. لوله ها کاملاً بالانس باشند.

نکات مهم هنگام کار با سانتریفیوژ

• همیشه قبل از شروع کار از قرار گرفتن این دستگاه روی سطح مناسب اطمینان حاصل کنید.
• قبل از زدن دکمه استارت مطمئن باشید درب دستگاه بسته است.
• در حالی که روتور در حال حرکت است، درب را باز نکنید.
• بسیاری از سانتریفیوژها دارای «safety shut off» هستند. با این حال این قابلیت فقط برق روتور را متوقف می‌کند. پس از فعال شدن این قابلیت، روتور همچنان به دلیل اینرسی خود برای مدتی می‌چرخد ​​تا زمانی که در اثر اصطکاک متوقف شود.
• اگر سانتریفیوژ می‌لرزد یا تکان می‌خورد، دوشاخه را بکشید.
• کمی لرزش طبیعی است، اما مقادیر بیش از حد آن می‌تواند به معنای خطر باشد. ابتدا بررسی کنید که لوله‌ها به درستی متعادل شده باشند. اگر با این کار مشکل حل نشد، با سانتریفیوژ تا زمانی که توسط سازنده یا فروشنده بررسی نشده است کار نکنید.

روش بالانس کردن سانتریفیوژ

بالانس کردن سانتریفیوژ یعنی اینکه لوله های آزمایش را طوری در روتور قرار دهیم که تعادل آنها در حین چرخش حفظ شود. برای این کار باید حتما لوله ها با وزن مساوی و تعداد زوج رو به روی هم قرار بگیرند. در صورتیکه تعداد لوله ها فرد است باید از یک لوله مشابه که داخل آن مایعی مثل آب یا نرمال سالین ریخته اید برای بالانس استفاده کنید. بالانس کردن سانتریفیوژ از آسیب احتمالی دستگاه جلوگیری می‌کند و برای عملکرد ایمن بسیار مهم است.

1. اطمینان حاصل کنید که تمام لوله‌های نمونه به طور یکنواخت و هم‌سطح پر شده‌اند. اگر به لوله‌های اضافی برای بالانس نیاز است، آن‌ها را با آب یا مایعی با چگالی مشابه نمونه پر کنید.
2. برای هر لوله‌ای که در روتور قرار می‌گیرد، یک لوله با وزن مساوی درست در مقابل آن اضافه کنید تا مرکز ثقل در مرکز روتور باقی بماند.
3. روتور را 90 درجه بچرخانید و دو لوله دیگر را مستقیماً در مقابل یکدیگر اضافه کنید.

محصول پر طرفدار : دستگاه سانتریفیوژ یونیورسال

چگونه از سانتریفیوژ نگهداری کنید؟

چند اقدام ساده می‌ تواند عملکرد صحیح سانتریفیوژ را حفظ کند و خطر آسیب را کاهش دهد.

1. سانتریفیوژ را بعد از استفاده تمیز کنید.
2. در صورتیکه دستیار یا تکنسین به شما کمک می‌کند اطمینان حاصل کنید که با روش کار با دستگاه آشناست.
3. به سر و صدا، لرزش و ساییدگی توجه کنید و در صورت بروز این مشکل فوراً دستگاه را متوقف کنید.

نویسنده: دکتر بیدکی ( انتشار مطلب با ذکر منبع بلامانع است )