علائم ایسکمی بعد از تزریق ژل
ایسکمی بعد از تزریق ژل یک اورژانس است که در صورت عدم تشخیص و درمان سریع، می‌تواند منجر به نکروز پوستی یا حتی نابینایی شود. علائم ایسکمی بعد از تزریق ژل، راه‌های تشخیص و درمان فوری این وضعیت باید به‌طور کامل توسط پزشک تزریق‌کننده شناخته شود، زیرا زمان طلایی برای مداخله درمانی بسیار محدود است (معمولاً کمتر از ۴ ساعت).
با توجه به محبوبیت فیلرهای پوستی و افزایش تزریق در نواحی پرخطر مانند نازولبیال، بینی و گلابلا، شناخت آناتومی عروقی صورت، مهارت در تزریق فیلر و مهارت در مدیریت عوارض، بخشی ضروری از صلاحیت حرفه‌ای هر پزشک زیبایی محسوب می‌شود.
در این مقاله، ابتدا مروری علمی و کاربردی بر پاتوفیزیولوژی ایسکمی ناشی از تزریق فیلر ارائه می‌شود. سپس علائم ایسکمی بعد از تزریق ژل، نشانه‌های اولیه و هشداردهنده به‌صورت بالینی تشریح شده و الگوریتم تشخیص سریع معرفی می‌گردد. در نهایت، پروتکل درمان اورژانسی شامل تزریق هیالورونیداز، اقدامات حمایتی و زمان‌بندی مداخلات درمانی بررسی خواهد شد.
هدف این مقاله، افزایش آگاهی و توانمندی پزشکان در پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان موفق این عارضه است تا از بروز پیامدهای جبران‌ناپذیر برای بیمار جلوگیری شود.
برگرفته از کتاب آموزش تزریق فیلر نوشته دکتر بیدکی
علائم نکروز پوستی بعد از تزریق ژل
نکروز پوستی (Skin Necrosis) یکی از جدی‌ترین عوارض تأخیری پس از تزریق فیلر است که اغلب به‌دنبال ایسکمی درمان‌نشده یا درمان‌شده با تأخیر رخ می‌دهد.
نکروز یک بیماری نیست بلکه یک واکنش و پدیده فیزیوپاتولوژیک بافتی است که به دنبال عدم خونرسانی بافت یک ناحیه اتفاق می افتد. این وضعیت معمولاً در اثر انسداد شریانی ناشی از ورود ژل به داخل رگ یا فشار خارجی شدید روی عروق سطحی ایجاد می‌شود.
اگر در ساعات اولیه پس از انسداد، جریان خون به بافت برنگردد، مرگ سلولی (نکروز) در ناحیه دچار ایسکمی آغاز می‌شود.
آموزش کاربردی جهت تشخیص و درمان ایسکمی: آموزش تزریق فیلر جامع
مراحل بروز نکروز پوستی
- مرحله ایسکمی (0–6 ساعت): درد شدید، رنگ‌پریدگی، سردی موضعی
- مرحله لویدورتیکولاریس (6–24 ساعت): کبودی یا ارغوانی شدن پوست، شروع تغییرات مویرگی
- مرحله نکروز (24–72 ساعت): تشکیل تاول، زخم باز، و سیاه شدن بافت
اهمیت پیشگیری و درمان زودهنگام
ایسکمی اولین مرحله شروع نکروز پوستی است. اگر علائم ایسکمی بعد از تزریق ژل زود تشخیص داده شود و درمان در مرحله ایسکمی آغاز شود، احتمال پیشگیری از نکروز بالاست. اما در صورت تأخیر، آسیب معمولاً برگشت‌ناپذیر است.
عوارض ماندگار نکروز بعد از تزریق ژل
- اسکارهای قابل‌مشاهده
- دفورمیتی‌های دائمی صورت
- آسیب روانی برای بیمار
- در موارد شدید، نیاز به جراحی ترمیمی یا پیوند پوست
نکروز یا مرگ بافتی عاقبت ایسکمی درمان نشده یا با تاخیر درمان شده است، برای پیشگیری از آن باید ایسکمی و درمان آن را دانست.
ایسکمی چیست؟
ایسکمی به معنای کاهش یا قطع جریان خون در یک ناحیه از بافت است که منجر به کمبود اکسیژن و مواد غذایی مورد نیاز سلول‌ها می‌شود. در تزریق ژل، ایسکمی معمولاً به‌دلیل انسداد شریانی با فیلر رخ می دهد.
ایسکمی اولین مرحله بروز نکروز پوستی در اثر بروز انسداد رگ است. تشخیص درست و به موقع علائم ایسکمی بعد از تزریق ژل و درمان آن می تواند از ادامه روند نکروز جلوگیری کند.
نواحی پرخطر برای بروز ایسکمی
اگر چه هیچ جای صورت و بدن برای تزریق ژل و بروز ایسکمی ایمن نیست و یک پزشک باید در همه جا و در همه حال دقت لازم را داشته باشد ولی به دلیل آناتومی عروق و ویژگی بافت بعضی قسمت های صورت احتمال بروز ایسکمی بیشتر است.
- گلابلا (خطرناک ترین ناحیه صورت از نظر بروز ایسکمی، آمبولی، نکروز و کوری)
- بینی (به‌ویژه دیواره داخلی یا dorsal nasal artery)
- یک سوم فوقانی چین نازولبیال
- پیشانی
- شقیقه
هیچ جای صورت برای تزریق فیلر ایمن نیست
پاتوفیزیولوژی ایسکمی ناشی از تزریق ژل
ایسکمی در اثر تزریق فیلر زمانی رخ می‌دهد که جریان خون شریانی در یک ناحیه از پوست به‌طور ناگهانی کاهش یابد یا متوقف شود. این اختلال در خونرسانی معمولاً به یکی از دو مکانیسم اصلی زیر اتفاق می‌افتد:
انسداد داخل‌عروقی (Intravascular Occlusion)
شایع‌ترین و خطرناک‌ترین مکانیسم است. زمانی رخ می‌دهد که ژل تزریقی به اشتباه مستقیماً وارد یک شریان شود (intra-arterial injection). در این حالت، فیلر به‌عنوان جسم خارجی، جریان خون را متوقف کرده و باعث ایسکمی و کمبود اکسیژن در بافت‌های پایین‌دست (distal tissue) می‌شود. هرچه ژل غلیظ‌تر و فشار تزریق بالاتر باشد، احتمال انسداد گسترده‌تر و سریع‌تر است.
فشار خارجی روی عروق (Extrinsic Compression)
در این حالت، تزریق حجم بالای ژل یا تزریق در فضای محدود باعث ایجاد فشار فیزیکی روی شریان‌ها یا مویرگ‌ها می‌شود که منجر به کاهش جریان خون موضعی می‌گردد. این مکانیسم بیشتر در نواحی‌ای که عروق به سطح نزدیک هستند (مثل بینی یا لب بالا) دیده می‌شود.
ایسکمی منجر به کاهش اکسیژن‌رسانی (هیپوکسی)، تجمع متابولیت‌های اسیدی، نکروز سلولی، التهاب و در نهایت تخریب ساختار پوست و بافت‌های زیرین می‌شود. اگر انسداد به مدت طولانی باقی بماند، آسیب برگشت‌ناپذیر خواهد بود.
علائم ایسکمی بعد از تزریق ژل
علائم علائم ایسکمی بعد از تزریق ژل ممکن است بلافاصله یا تا چند ساعت پس از تزریق ظاهر شوند:
علائم اولیه:
- درد شدید و غیرمعمول در محل تزریق (سوزشی یا نبض‌دار)
- رنگ‌پریدگی پوست (Blanching)
- سفیدی یا خاکستری شدن پوست (تغییر رنگ پوست بعد از تزریق ژل)
- سرد شدن محل تزریق نسبت به نواحی اطراف
علائم پیشرفته‌تر (در صورت عدم درمان):
- ارغوانی یا کبود شدن پوست (livedo reticularis)
- وزیکول، تاول یا زخم
- از بین رفتن حس در پوست (نشانگر نکروز در حال شروع)
- تأخیر یا توقف در پر شدن مویرگی (Capillary refill > 2 ثانیه)
راه‌های تشخیص
- مشاهده بالینی: مهم‌ترین روش، مشاهده دقیق تغییرات رنگ، درد و الگوی پوست است.
- تست پر شدن مویرگی: فشار دادن ناحیه و مشاهده زمان برگشت رنگ.
- داپلر دستی یا تصویربرداری اولتراسوند: در کلینیک‌های مجهزتر، برای بررسی جریان خون.
سریعترین راه های تشخیص و درمان ایسکمی ناشی از تزریق ژل
در هر مطب زیبایی لازم است یک کیت احیای بافتی وجود داشته باشد تا در صورت بروز ایسکمی و دیدن علائم ایسکمی بعد از تزریق ژل به سرعت بتوان از آن استفاده کرد. کیت احیا شامل آمپول هیالاز، قرص آسپرین 325 میلی گرم و پرل نیتروگلیسیرین TNG است.
در صورت مشاهده علائم ایسکمی بعد از تزریق ژل درمان باید سریع و بدون تأخیر انجام شود (در ۴ ساعت اول):
- برای کاهش احتمال ترومبوز یک عدد آسپرین 325 میلی‌گرم خوراکی (به عنوان آنتی‌پلاکت) به بیمار بدهید.
- ماساژ با TNG: برای کمک به باز شدن عروق و افزایش خونرسانی یک عدد پرل TNG را سوراخ کرده و مایع داخل آن را روی ناحیه مشکوک به ایسکمی ریخته و به مدت 5 دقیقه ماساژ دهید. این کار را هر 15 دقیقه تکرار کنید تا رنگ بافت به حالت طبیعی (صورتی) برگردد. در صورتیکه در هر مرحله برگشت بیمار را تا یک ساعت تحت نظر بگیرید و در صورت پایدار بودن شرایط با علائم هشدار مرخص کنید. اگر بعد از 3-4 بار برطرف نشد از هیالاز استفاده کنید.
- استفاده از کمپرس گرم: به مدت ۱۰–۱۵ دقیقه، برای افزایش جریان خون
- تزریق هیالورونیداز:
- دوز بالا و تکرار شونده: 150–450 واحد در ناحیه درگیر، تکرار هر 1–2 ساعت در صورت نیاز.
- تزریق به صورت شبکه‌ای در اطراف محل ایسکمیک انجام شود.
- مراجعه فوری به پزشک یا کلینیک تخصصی: در صورت عدم پاسخ به درمان اولیه یا گسترش علائم بیمار را سریعا به یک کلینیک تخصصی یا پزشک جراح پلاستیک آشنا به مدیریت ایسکمی ارجاع دهید.
تزریق هیالاز در ایسکمی ناشی از تزریق فیلر اصول مهمی دارد. چگونه نواحی تزریق دسته بندی شود، میزان تزریق هیالاز در هر ناحیه چقدر است؟ فاصله تزریق هر دوز هیالاز چند دقیقه یا ساعت است؟ دوز تزریق هیالاز در هر یک از مراحل ایسکمی یا نکروز چقدر باشد؟ هیالاز چیست و چگونه حل می شود؟علائم نکروز لب بعد از تزریق ژل چیست؟ علائم نکروز بینی بعد از تزریق ژل چیست؟ علائم نکروز چانه بعد از تزریق ژل چیست؟
این موارد نکات بسیار مهمی است که در فصل 24 کتاب آموزش تزریق فیلر تالیف دکتر بیدکی به طور کامل نوشته شده است. در این کتاب مراحل کنترل ایسکمی و درمان مراحل اولیه نکروز به طور کامل توضیح داده شده است. در صورتیکه علاقمند به یادگیری روش دقیق کنترل ایسکمی و درمان نکروز هستید می توانید این کتاب را از سایت دکتر بیدکی تهیه نمایید.
چند نکته مهم و کاربردی
- هیچ وقت با تاخیر درمان را شروع نکنید؛ حتی اگر ۱٪ احتمال ایسکمی می‌دهید.
- آموزش پرسنل و پزشکان کلینیک در تشخیص این علائم حیاتی است.
- برای پیشگیری از بروز ایسکمی سعی کنید آناتومی دقیق ناحیه را بلد باشید، قبل از تزریق آسپیره کنید و تزریق را آهسته با دقت و تخلیه حجم کم ژل انجام دهید.
مقاله مرتبط: هیالاز چیست؟
دیدگاهتان را بنویسید